a. haşim - YAKUP KADRİ KARAOSMANOĞLU

                              AHMET HAŞİM, (d. 1884, Bağdat - ö. 4 Haziran 1933,  İstanbul)

        1884’te Bağdat’ta doğdu, 1933’te İstanbul’da yaşamını yitirdi. Fizan Mutasarrıfı Arif Hikmet Bey’in oğlu. Çocukluğu Bağdat’ta geçti. 12 yaşında annesinin ölümü üzerine babasıyla birlikte İstanbul’a geldi. Mektebe-i Sultani’de (Galatasaray Lisesi) yatılı okudu. Tevfik Fikret ve Ahmet Hikmet Müftüoğlu’nun öğrencisiydi. 1907′de mezun oldu. Bir süre Reji İdaresi’nde çalıştı. Bir yandan da Hukuk Mektebi’ne devam etmeye başladı. İzmir Sultanisi Fransızca öğretmenliğine atandı. Hukuk eğitimini bırakıp İzmir’e gitti. 1912-1914 arasında Maliye Nezareti’nde çevirmenlik yaptı. 1. Dünya Savaşı yıllarını Çanakkale ve İzmir’de yedek subay olarak geçirdi. Mütareke’den sonra İstanbul’a döndü. Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’nde estetik ve mitoloji öğretmenliği yaptı. Harp Akademisi ve Mülkiye Mektebi’nde Fransızca dersleri verdi. Düyun-u Umumiye İdaresi’nde, Osmanlı Bankası’nda çalıştı. Akşam ve İkdam gazetelerinde köşe yazıları yazdı. 1928′de böbrek rahatsızlığının tedavisi için yurtdışına gitti ama iyileşemeden döndü. 

       Şiire lise öğrenciliği yıllarında başladı. İlk şiirlerinde Abdülhak Hamit, Cenap Şahabettin, özellikle de Tevfik Fikret etkileri görülür.

       Hâşim'in sanat ve edebiyata ilgisi Galatasaray Sultanîsi'nde başlar. Bilinen ilk manzumesi "Leyâl-i Aşkım" 1901'de "Mecmua-i Edebiyye"de yayınlandı. Son sınıfta iken Fransız şiirini ve sembolistleri tanıdı. Bundan sonra kendi şahsiyetini gösterdi ve ilk şiirlerini kitaplarına almadı. 1905 - 1908 yılları arasında yazdığı ve Piyâle kitabına aldığı "Şi'r-i Kamer" serisindeki şiirleri hayal zenginliği, iç ahenkteki kuvvet ve büyük telkin kabiliyeti ile dikkat çekti ve beğenildi. 1909'da kurulan Fecr-i Âtî'ye girdi. "Edebiyatı ideolojinin değil, estetiğin emrine vermek" prensibinden hareket eden Fecr-i Âtî grubunun yayın organı Servet-i Fünûn dergisinde şiirler yayınladı ve Servet-i Fünûn - Edebiyat-ı Cedide - topluluğuna yapılan hücumlara makaleleriyle katıldı. 1911'de yayınlanan Göl Saatleri adlı şiirleriyle haklı bir şöhret kazandı. Fecr-i Atî dağıldıktan sonra siyasî ve edebî akımların dışında kendisine has bir şiir ve nesir anlayışının tek temsilcisi olarak kaldı.

      İkinci ve son şiir kitabı “Piyale”nin girişinde “ Şiir Hakkında Bazı Mülahazalar ” bölümünde şiirle ilgili görüşlerini açıklar: Şair ne bir gerçek habercisi, ne güzel konuşmayı sanat haline getirmiş bir kişi, ne de bir yasak koyucudur. Şairin dili, düzyazı gibi anlaşılmak için değil, hissedilmek için yaratılmış, müzik ile söz arasında, ama sözden çok müziğe yakın ortalama bir dildir. Düzyazıda anlatımı yaratan öğeler şiir için söz konusu olamaz. Düzyazı us ve mantık doğurur, şiir ise algı bölümleri dışında isimsiz bir kaynaktır. Gizliğe, bilinmezliğe gömülmüştür. Şairin dili, duyumların yarı aydınlık sınırlarında yakalanabilir. Anlam bulmak için şiiri deşmek, eti için bülbülü öldürmek gibidir. Şiirde önemli olan sözcüğün anlamı değil, şiir içindeki söyleniş değeridir. Şiiri ortak bir dil olarak düşünenler boş bir hayal kuruyor demektir. “Piyale” kitabındaki “Merdiven” ve “Bir Günün Sonunda Arzu” şiirleri, bu görüşleri yansıtan ve Türk edebiyatında görülmemiş bir şiirselliği ortaya koyan ürünlerdir. Bu kitapla birlikte Haşim’e saldırılar arttı. Ölçü ve Türkçe bilmemekle, toplum sorunlarına ilgisizlikle suçlandı. Yine de şiirleriyle 20′nci yüzyılın ilk çeyreğini etkilemeyi başardı.

Dış dünya gözlemlerini kendi prizmasından geçirerek anlatır; sonbahar, akşam kızıllığı ve karamsarlık önemli temalardır. Ahmet Haşim fıkraları, denemeleri ve gezi yazılarıyla da önemli bir yazardır. Düz yazılarında dili sade ve oldukça başarılıdır.

Şiir Hakkında Bazı Mülahazalar ( Şiir hakkında bazı görüşler – düşünceler )

ESERLERİ

Şiir kitapları  : Göl Saatleri (1918 | Hicri: 1337)  ,  Piyale (1926)

Çok bilinen şiirleri :  Merdiven , Karanfil , Bir Günün Sonunda Arzu , O Belde , Bir Yaz Gecesi Hatıraları  , Şi'r-i Kamer serisi ( Piyale şiir kitabında )

Nesir türündeki eserleri ; Gurabahane-i Laklakan (1928) ( sohbet )  , Bize Göre (1928) ( fıkra ) ,  Frankfurt Seyahatnamesi (1933) ( gezi )

YAKUP KADRİ KARAOSMANOĞLU   (d. 27 Mart 1889, Kahire, Mısır – ö. 3 Aralık 1974, Ankara).

Türk romancı, gazeteci, şair, diplomat.

27 Mart 1889 tarihinde Kahire'de doğdu. İlköğrenimine Manisa'da başladı. 1903 yılında İzmir İdadisi'ne girdi. Babasının ölümünden sonra annesiyle Mısır'a döndü. Öğrenimini İskenderiye'deki bir Fransız okulunda tamamladı. 1908'de başladığı İstanbul Hukuk Mektebi'ni bitirmedi. 1909 yılında arkadaşı Şehabettin Süleyman aracılığıyla Fecr-i Âti topluluğuna katıldı. 1916 yılında tedavi olmak için gittiği İsviçre'de üç yıl kaldı. Mütareke yıllarında İkdam gazetesindeki yazılarıyla Kurtuluş Savaşı'nı destekledi. 1921 yılında Ankara'ya çağrıldı ve bazı görevler verildi.

1923 yılında Mardin, 1931'de Manisa milletvekili oldu. Bir yandan gazeteciliğini ve roman yazarlığını sürdürdü. 1932'de Vedat Nedim Tör, Şevket Süreyya Aydemir, Burhan Asaf Belge ve İsmail Hüsrev Tökin'le birlikte Kadro dergisinin kurucuları arasında yer aldı. 1934 yılında Kadro dergisinin yayınına son verildi. Tiran elçiliğine atandı. Daha sonra 1935'te Prag, 1939'da La Haye, 1942'de Bern, 1949'da Tahran ve 1951'de yine Bern elçiliklerine getirildi. 27 Mayıs 1960'tan sonra Kurucu Meclis üyeliğine seçildi. Siyasi hayatının son görevi 1961-1965 arasındaki Manisa milletvekilliği oldu. 13 Aralık 1974 tarihinde Ankara'da öldü.
Daha çok romancı yönüyle öne çıkan Yakup Kadri Karaosmanoğlu, yazarlık yaşamı boyunca Batı Edebiyatı'nın da etkisi altında kaldı.Balzac, Flaubert ve Zola'dan etkilendi. Yaşadığı dönemin olaylarını tarihsel olarak inceleyerek romanlarından yer verdi. Roman, öykü ve makaleleri ile Türk toplumunun Tanzimat’tan bu yana geçirdiği değişiklikleri anlattı. Asıl ününü romanları ile sağlayan yazarın en ünlü romanları Nur Baba,Kiralık Konak ve Yaban'dır. Edebiyat yaşamının başında Fecr-i Ati edebiyat topluluğunun kurucu üyeleri arasında yer almış; daha sonra bireyci düşüncelerden uzaklaşarak toplumculuğu kabul etmiş bir yazar olarak değerlendirilir.

Milli Mücadele yıllarında ve sonrasında etkin bir siyasal yaşam sürmüştür. Milli Mücadeleden itibaren Atatürk’ün yakın arkadaşları arasında yer almış; TBMM II., IV., XII. dönemlerde milletvekilliği yapmıştır.

Kadro Dergisi’nin kurucularındandır. Dergi, devrin yöneticileri ile fikir ayrılığına düşüp Kemalizm’i değiştirmekle suçlanarak kapanmasından sonra diplomat olarak yurtdışında çeşitli görevlerde bulunmuştur.

Anadolu Ajansı’nın kurucularındandır, ömrünün son yıllarında ajansın yönetim kurulu başkanlığını yapmıştır.

ESERLERİ:

Roman:  Kiralık Konak (1922)  , Nur Baba (1922)  , Hüküm Gecesi (1927)  , Sodom ve Gomore (1928) ,
Yaban (1932)  , Ankara (1934)  , Bir Sürgün (1937)  , Panaroma 2 cilt, (1953-1954)  , Hep O Şarkı  (1956)
Hikaye: Bir Serencam (1913)  , Rahmet (1923)  , Milli Savaş Hikâyeleri (1947)  
Anı : Zoraki Diplomat (1955)  , Anamın Kitabı (1957) , Vatan Yolunda (1958) , Politikada 45 Yıl (1968),
Gençlik ve Edebiyat Hatıraları (1969)

Şiir : Erenlerin Bağından (1922) , Okun Ucundan (1940)

Oyun : Nirvana (1909) , Veda (1929) , Sağnak (1929) , Mağara (1934) ,

Monografi : Ahmet Haşim (1934) , Atatürk (1946) 

Makale : İzmir’den Bursa’ya (1922, Halide Edip, Falih Rıfkı Atay ve Mehmet Asım Us ile birlikte) ,

Kadınlık ve Kadınlarımız (1923) , Seçme Yazılar (1928) , Ergenekon (iki cilt, 1929) ,

Alp Dağları’ndan ve Miss Chalfrin’in Albümünden (1942)